Tadeusz Kościuszko, ur. 1746 r. , zm.1817 r. , generał, naczelnik powstania 1794r.

    Pochodził z niezamożnej rodziny szlacheckiej; po ukończeniu Szkoły Rycerskiej w Warszawie studiował we Francji inżynierię wojskową. Brał udział, w stopniu generała, w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych w latach 1775-1783; kierował tam pracami fortyfikacyjnymi (m.in. w West Point); przyczynił się do zwycięstwa pod Saratogą (17 X 1777r.).Po powrocie do kraju w 1784 r. osiadł w swym majątku Siechnowicze.

    W okresie Sejmu Czteroletniego był generałem wojsk koronnych. Podczas wojny z Rosją w 1792 r. otrzymał medal Virtuti Militari za współudział w zwycięstwie pod Zieleńcami; odniósł także sukces jako dowódca w bitwie pod Dubienką. Po przystąpieniu króla do konfederacji targowickiej podał się do dymisji i wyjechał do Galicji, a później do Lipska, który stał się ośrodkiem polskiej emigracji patriotycznej. Przewidziany na wodza powstania wyjeżdżał do Francji, gdzie nadaremnie starał się uzyskać od przywódców rewolucji pomoc dla Polski. Następnie przebywał w Dreźnie, skąd w marcu 1794 r. wyruszył przez Pragę w kierunku Krakowa.

      Jako naczelnik powstania 1794 r. stał się ogólnonarodowym przywódcą (Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej), a jego autorytet militarny i polityczny wielokrotnie przyczyniał się do łagodzenia wewnętrznych sporów. Rozbił oddziały rosyjskie pod Racławicami. Doceniając konieczność pozyskania chłopów, wydał Uniwersał połaniecki. Ranny pod Maciejowicami, dostał się do niewoli rosyjskiej i został osadzony w twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu. Zwolniony w listopadzie 1796 r. przez cara Pawła I , wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie przebywał do 1798 r. Po powrocie do Europy współdziałał w utworzeniu Legionów Polskich we Włoszech. Wezwany przez Napoleona I w 1806 r., jako warunek współpracy z cesarzem postawił uprzednie ogłoszenie przez cesarza deklaracji w sprawie utworzenia Polski, w granicach przedrozbiorowych, z ustrojem wzorowanym na angielskim. Gdy tej deklaracji nie otrzymał, odmówił współpracy. Podobne warunki wysunął w 1815 r. wobec cara Aleksandra I, konsekwentnie unikając politycznego angażowania się.

    Ostatnie lata życia Kościuszko spędził w Solurze (Szwajcaria), gdzie zmarł; zwłoki jego spoczywają na Wawelu. W testamencie obdarzył wolnością i ziemią chłopów w swym majątku Siechnowicze. Podobnie, wcześniej polecił obdarzyć wolnością Murzynów w dobrach otrzymanych od rządu Stanów Zjednoczonych.
 

Na podstawie: Historia
Encyklopedia Szkolna
WSiP Warszawa 1993